Kwas foliowy kontra foliany: Która forma lepiej sprawdza się u osób z celiakią?
Celiakia, choroba autoimmunologiczna charakteryzująca się nietolerancją glutenu, często prowadzi do zaburzeń wchłaniania składników odżywczych, w tym folianów. Niedobór folianów, znanych również jako witamina B9, może prowadzić do anemii megaloblastycznej, problemów neurologicznych i zwiększonego ryzyka wad cewy nerwowej u płodu w przypadku kobiet w ciąży. Dlatego też, odpowiednia suplementacja folianami jest kluczowa dla osób z celiakią. Jednakże, na rynku dostępne są różne formy witaminy B9, a mianowicie kwas foliowy (syntetyczna forma) oraz foliany (naturalnie występujące w żywności). Która z nich jest bardziej efektywna i bezpieczna dla pacjentów z celiakią i zaburzeniami wchłaniania?
Biodostępność i metabolizm: Kluczowe różnice
Kwas foliowy, aby mógł być wykorzystany przez organizm, musi zostać przekształcony w aktywną formę, tetrahydrofolian (THF), przez enzym reduktazę dihydrofolianową (DHFR). U niektórych osób, szczególnie tych z mutacjami w genie MTHFR (reduktaza metylenotetrahydrofolianu), proces ten może być upośledzony, co ogranicza efektywność suplementacji kwasem foliowym. Ponadto, przyjęcie dużych dawek kwasu foliowego może przeciążać enzym DHFR, prowadząc do nagromadzenia się nieprzekształconego kwasu foliowego w organizmie. Nie jest do końca jasne, jakie skutki długotrwałe nagromadzenie nieprzekształconego kwasu foliowego może mieć na zdrowie, ale niektórzy badacze sugerują potencjalne negatywne konsekwencje, w tym maskowanie niedoboru witaminy B12.
Foliany, z drugiej strony, są już w aktywnej lub bliskiej aktywnej formie, co sprawia, że ich biodostępność jest teoretycznie wyższa, szczególnie u osób z zaburzeniami wchłaniania i mutacjami MTHFR. Naturalne foliany występują w żywności w postaci poli-glutaminianów, które muszą zostać przekształcone do formy mono-glutaminianu w jelitach, aby mogły zostać wchłonięte. U osób z celiakią, uszkodzenie błony śluzowej jelita cienkiego może upośledzać ten proces, zmniejszając wchłanianie folianów z pożywienia. Jednakże, suplementy zawierające aktywne formy folianów, takie jak 5-metylotetrahydrofolian (5-MTHF), omijają ten etap transformacji, co potencjalnie zwiększa ich efektywność.
Wpływ na poziom folianów i żelaza u pacjentów z celiakią
Badania wykazały, że suplementacja folianami, zarówno kwasem foliowym, jak i aktywnymi formami, może skutecznie poprawić poziom folianów we krwi u pacjentów z celiakią. Jednakże, efektywność poszczególnych form może się różnić w zależności od indywidualnych czynników, takich jak stopień uszkodzenia jelit, obecność mutacji MTHFR oraz dawka suplementu. Niektóre badania sugerują, że aktywne formy folianów, takie jak 5-MTHF, mogą być bardziej efektywne u osób z mutacjami MTHFR i zaburzeniami wchłaniania.
Co ciekawe, niedobór folianów często współistnieje z niedoborem żelaza u pacjentów z celiakią. Foliany odgrywają ważną rolę w syntezie hemoglobiny, białka transportującego tlen we krwi, a ich niedobór może prowadzić do anemii. Suplementacja folianami, w połączeniu z suplementacją żelaza, może być bardziej efektywna w poprawie parametrów hematologicznych u osób z celiakią i anemią.
Potencjalne korzyści i wady kwasu foliowego
Kwas foliowy jest relatywnie tani i powszechnie dostępny, co czyni go popularnym wyborem w suplementacji. Dodatkowo, kwas foliowy jest stabilny i dobrze tolerowany przez większość osób. Jednakże, jak wspomniano wcześniej, jego metabolizm zależy od sprawności enzymu DHFR, co może ograniczać jego efektywność u niektórych osób.
Istnieją również obawy dotyczące potencjalnych negatywnych skutków długotrwałej suplementacji wysokimi dawkami kwasu foliowego, szczególnie w kontekście maskowania niedoboru witaminy B12. Niedobór witaminy B12, podobnie jak niedobór folianów, może prowadzić do anemii megaloblastycznej, a wysokie dawki kwasu foliowego mogą zamaskować objawy niedoboru B12, opóźniając diagnozę i leczenie, co może prowadzić do nieodwracalnych uszkodzeń neurologicznych.
Potencjalne korzyści i wady folianów (aktywnych form)
Aktywne formy folianów, takie jak 5-MTHF, omijają etap transformacji przez enzym DHFR, co potencjalnie zwiększa ich biodostępność i efektywność, szczególnie u osób z mutacjami MTHFR i zaburzeniami wchłaniania. Są one również mniej podatne na maskowanie niedoboru witaminy B12. Jednakże, aktywne formy folianów są zazwyczaj droższe niż kwas foliowy i mogą być trudniej dostępne.
Dodatkowo, chociaż uważa się je za bezpieczne, niektóre osoby mogą doświadczać działań niepożądanych, takich jak bóle głowy, nudności lub bezsenność, po spożyciu aktywnych form folianów. Ważne jest, aby skonsultować się z lekarzem przed rozpoczęciem suplementacji aktywnymi formami folianów, szczególnie w przypadku osób z istniejącymi problemami zdrowotnymi.
Wybór odpowiedniej formy folianów: Co brać pod uwagę?
Decyzja, którą formę folianów wybrać – kwas foliowy czy foliany (aktywne formy) – powinna być podejmowana indywidualnie, w oparciu o stan zdrowia, obecność zaburzeń wchłaniania, wyniki badań genetycznych (np. mutacja MTHFR) oraz konsultację z lekarzem lub dietetykiem. Osoby z celiakią, szczególnie te z nasilonymi objawami zaburzeń wchłaniania, mogą odnieść większe korzyści z suplementacji aktywnymi formami folianów, takimi jak 5-MTHF.
Ważne jest również monitorowanie poziomu folianów i żelaza we krwi podczas suplementacji, aby upewnić się, że dawka jest odpowiednia i skuteczna. Należy pamiętać, że suplementacja folianami jest tylko jednym elementem kompleksowego planu leczenia celiakii, który obejmuje również przestrzeganie ścisłej diety bezglutenowej.
Podsumowując, choć kwas foliowy pozostaje opcją budżetową i często wystarczającą dla osób bez szczególnych problemów z wchłanianiem, pacjenci z celiakią, szczególnie ci z potwierdzonymi zaburzeniami wchłaniania lub mutacjami MTHFR, powinni rozważyć suplementację aktywnymi formami folianów, aby zapewnić optymalne wchłanianie i wykorzystanie tej ważnej witaminy. Decyzję o wyborze konkretnej formy suplementacji zawsze najlepiej omówić z lekarzem prowadzącym lub dietetykiem, który może dopasować strategię do indywidualnych potrzeb i wyników badań.
